Wie aan Argentinië denkt, denkt al snel aan economische misère. Dit land kenmerkt zich door een continue economische instabiliteit, waarbij het land om de zoveel jaar in een diepe economische crisis stort. Hoe anders was dit zo’n 100 jaar geleden. In het jaar 1913 stond Argentinië nog in de top 10 van de meest welvarende landen ter wereld, met een BBP per capita groter dan Frankrijk en zelfs twee keer zo groot als dat van Italië. In de periode 1860-1930 was de economische groei in Argentinië zo sterk dat men zelfs verwachtte dat Argentinië de Verenigde Staten van Zuid-Amerika zou worden. Kortom, een waar economisch wonder. Vandaag laten we jullie kennismaken met Juan Bautista Alberdi: liberaal en architect van dit succesverhaal.
Alberdi werd in 1810 geboren in een land dat zes jaar later zijn onafhankelijkheid van Spanje verkreeg. De Argentijnse onafhankelijkheid ging gepaard met een jarenlange burgeroorlog en politieke onrust. In deze roerige periode begon Alberdi aan zijn studie rechten en ontwikkelde hij zijn politiek-filosofische visie. In 1837 vormde hij samen met andere liberaalgezinde intellectuelen de ‘Generación del ‘37’ (Generatie van ’37). De leden van deze beweging zagen de onafhankelijkheid van Argentinië als een uitgelezen kans om nieuwe politieke ideeën te omarmen en implementeren. Zij lieten zich inspireren door filosofen als Jean-Jacques Rousseau en Charles de Montesquieu en streefden naar de vestiging van een democratische republiek. Hiermee verzetten zij zich tegen het absolutisme, dat ondanks de verdrijving van de Spanjaarden nog steeds grip had op het land in de vorm van dictator Juan Manuel de Rosas.
Toen De Rosas lucht kreeg van deze beweging zag Alberdi zich uiteindelijk genoodzaakt het land te ontvluchten. In Uruguay behaalde hij zijn diploma, maar nadat dit land in een burgeroorlog verstrikt raakte verhuisde Alberdi naar Europa. In Parijs ontmoette hij de Argentijnse vader des vaderlands José San Martin, de generaal die destijds de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spanjaarden aanvoerde. Alberdi wijdde in deze periode zijn tijd aan het bestuderen van de werken van onder anderen Alexis de Tocqueville, Jeremy Bentham en Adam Smith. Ook bestudeerde hij uitvoerig de Grondwet van de Verenigde Staten. In 1852 publiceerde Alberdi zijn magnum opus, nadat eerder dat jaar het De Rosas regime was gevallen in Argentinië. Bases y puntos para de partida para la organización de la República Argentina (Bases en uitgangspunten voor de organisatie van de Republiek Argentinië) werd het concept voor de Argentijnse Grondwet van 1853. Deze grondwet vormde het fundament op basis waarvan de liberale visie die Alberdi voor ogen had geïmplementeerd kon worden.
Alberdi pleitte onder meer voor een vrije en open markt, een overheid die zich beperkt tot zijn kerntaken en voor religieuze tolerantie en individuele vrijheid. Ook stelde hij dat Argentinië een exploiterend en inefficiënt belastingstelsel had geërfd na zijn onafhankelijkheid; “Nadat we koloniën van Spanje waren, zijn we dit van onze nationale overheden geworden. Altijd een fiscale staat, altijd slaafse inkomensmachines”. Hij gaf aan dat Argentinië en veel andere Latijns-Amerikaanse landen gebukt gingen onder een te grote overheid, die buitenlandse leningen verspilde aan het financieren van ambtenarensalarissen in plaats van daadwerkelijk te investeren. Dit had een enorme en onbetaalbare staatsschuld tot gevolg.
Ook verzette Alberdi zich tegen het idee van importsubstitutie: “het protectionisme is niet levensvatbaar”. Het land zou zich meer open moeten stellen naar het buitenland om zo nieuwe industrieën te creëren, waarbij eigendomsrechten gegarandeerd moesten worden. Hij zag in dat voor dit geografisch afgelegen land – dichter bij de Zuidpool dan bij een belangrijke economische grootmacht – economische stabiliteit en openheid tegenover de internationale handel absoluut noodzakelijk waren, omdat het land anders letterlijk en figuurlijk afgesloten zou zijn van de wereldhandel.
Als groot bewonderaar van het Amerikaanse succesverhaal wilde Alberdi Europese migranten aantrekken, zoals ook de Verenigde Staten dit had gedaan. Het enorme Argentinië was immers zwaar onderbevolkt en Alberdi stelde: “gobernar es poblar” (regeren is bevolken). Ook moest de overmaat aan regelgeving en bureaucratie voor het bedrijfsleven beteugeld worden. Hij zag de veelvoud aan overheidsbemoeienis als een strop voor de Argentijnse economie. Zo zei hij: “de welvaart van een land is het werk van de natie, niet van de overheid”.
Met de invoering van de Grondwet van 1853 en de liberale koers die vanaf dat moment werd gevaren begon de economie hard te groeien. Maar het was pas vanaf ongeveer 1880, toen Argentinië na een lange reeks burgeroorlogen ook politiek gezien in een rustiger vaarwater terecht kwam, dat de economie echt explosief begon te groeien. Als liberaal bakermat van Latijns-Amerika lukte het land zijn vee- en graanteelt te optimaliseren en massaal te exporteren en wist Argentinië veel Britse en Franse investeringen aan te trekken. Net zoals de VS, kreeg Argentinië al gauw de reputatie als een land of opportunity. Met een gemiddelde economische groei van acht procent per jaar trok het land enorme migratiestromen aan, met name vanuit Italië en Spanje.
Opvallend is dat Alberdi ondanks zijn grote invloed op de Argentijnse geschiedenis eigenlijk nooit definitief is teruggekeerd naar het land. Hij woonde voornamelijk in het buitenland om daar de Argentijnse belangen te behartigen. Zo ontmoette hij onder anderen de Amerikaanse president Franklin Pierce, de Britse koningin Victoria en de Franse keizer Napoleon III. Alberdi heeft alleen de beginfase van het economische wonder van Argentinië mee mogen maken. Hij overleed in 1884 in Parijs. Zijn nalatenschap is een reeks publicaties die tot op de dag van vandaag als relevant wordt gezien in Argentinië en waar door liberale Argentijnse politici en academici nog regelmatig naar wordt verwezen.
Helaas voor Argentinië kwam het economische succesverhaal rond 1930 ten einde. De wereldwijde Grote Depressie raakte – net als in veel andere landen – de economie hard, en het land viel ten prooi aan een reeks militaire coups. Door het stilvallen van de internationale handel werd de liberale koers vervangen door wederom een beleid van importsubstitutie en staatsinterventie. In de daarop volgende decennia werden veel van Alberdi’s ideeën tenietgedaan door middel van grondwetamendementen. Politiek en economisch gezien kwam het land in een wervelstorm van instabiliteit terecht waar het eigenlijk nooit meer is uitgekomen.
Bovendien kwam met de opkomst van Juan Péron het land onder de vloek van het populisme te staan. Dit, in combinatie met diep ingebedde corruptie ondermijnt tot op de dag van vandaag elke poging van het land om de gloriedagen van weleer te herbeleven. Dat is jammer voor de Argentijnen, want dankzij Alberdi weten we de enorme potentie die dit land in zich heeft.
Wie aan Argentinië denkt, denkt al snel aan economische misère. Dit land kenmerkt zich door een continue economische instabiliteit, waarbij het land om de zoveel jaar in een diepe economische crisis stort. Hoe anders was dit zo’n 100 jaar geleden. In het jaar 1913 stond Argentinië nog in de top 10 van de meest welvarende landen ter wereld, met een BBP per capita groter dan Frankrijk en zelfs twee keer zo groot als dat van Italië. In de periode 1860-1930 was de economische groei in Argentinië zo sterk dat men zelfs verwachtte dat Argentinië de Verenigde Staten van Zuid-Amerika zou worden. Kortom, een waar economisch wonder. Vandaag laten we jullie kennismaken met Juan Bautista Alberdi: liberaal en architect van dit succesverhaal.
Alberdi werd in 1810 geboren in een land dat zes jaar later zijn onafhankelijkheid van Spanje verkreeg. De Argentijnse onafhankelijkheid ging gepaard met een jarenlange burgeroorlog en politieke onrust. In deze roerige periode begon Alberdi aan zijn studie rechten en ontwikkelde hij zijn politiek-filosofische visie. In 1837 vormde hij samen met andere liberaalgezinde intellectuelen de ‘Generación del ‘37’ (Generatie van ’37). De leden van deze beweging zagen de onafhankelijkheid van Argentinië als een uitgelezen kans om nieuwe politieke ideeën te omarmen en implementeren. Zij lieten zich inspireren door filosofen als Jean-Jacques Rousseau en Charles de Montesquieu en streefden naar de vestiging van een democratische republiek. Hiermee verzetten zij zich tegen het absolutisme, dat ondanks de verdrijving van de Spanjaarden nog steeds grip had op het land in de vorm van dictator Juan Manuel de Rosas.
Toen De Rosas lucht kreeg van deze beweging zag Alberdi zich uiteindelijk genoodzaakt het land te ontvluchten. In Uruguay behaalde hij zijn diploma, maar nadat dit land in een burgeroorlog verstrikt raakte verhuisde Alberdi naar Europa. In Parijs ontmoette hij de Argentijnse vader des vaderlands José San Martin, de generaal die destijds de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spanjaarden aanvoerde. Alberdi wijdde in deze periode zijn tijd aan het bestuderen van de werken van onder anderen Alexis de Tocqueville, Jeremy Bentham en Adam Smith. Ook bestudeerde hij uitvoerig de Grondwet van de Verenigde Staten. In 1852 publiceerde Alberdi zijn magnum opus, nadat eerder dat jaar het De Rosas regime was gevallen in Argentinië. Bases y puntos para de partida para la organización de la República Argentina (Bases en uitgangspunten voor de organisatie van de Republiek Argentinië) werd het concept voor de Argentijnse Grondwet van 1853. Deze grondwet vormde het fundament op basis waarvan de liberale visie die Alberdi voor ogen had geïmplementeerd kon worden.
Alberdi pleitte onder meer voor een vrije en open markt, een overheid die zich beperkt tot zijn kerntaken en voor religieuze tolerantie en individuele vrijheid. Ook stelde hij dat Argentinië een exploiterend en inefficiënt belastingstelsel had geërfd na zijn onafhankelijkheid; “Nadat we koloniën van Spanje waren, zijn we dit van onze nationale overheden geworden. Altijd een fiscale staat, altijd slaafse inkomensmachines”. Hij gaf aan dat Argentinië en veel andere Latijns-Amerikaanse landen gebukt gingen onder een te grote overheid, die buitenlandse leningen verspilde aan het financieren van ambtenarensalarissen in plaats van daadwerkelijk te investeren. Dit had een enorme en onbetaalbare staatsschuld tot gevolg.
Ook verzette Alberdi zich tegen het idee van importsubstitutie: “het protectionisme is niet levensvatbaar”. Het land zou zich meer open moeten stellen naar het buitenland om zo nieuwe industrieën te creëren, waarbij eigendomsrechten gegarandeerd moesten worden. Hij zag in dat voor dit geografisch afgelegen land – dichter bij de Zuidpool dan bij een belangrijke economische grootmacht – economische stabiliteit en openheid tegenover de internationale handel absoluut noodzakelijk waren, omdat het land anders letterlijk en figuurlijk afgesloten zou zijn van de wereldhandel.
Als groot bewonderaar van het Amerikaanse succesverhaal wilde Alberdi Europese migranten aantrekken, zoals ook de Verenigde Staten dit had gedaan. Het enorme Argentinië was immers zwaar onderbevolkt en Alberdi stelde: “gobernar es poblar” (regeren is bevolken). Ook moest de overmaat aan regelgeving en bureaucratie voor het bedrijfsleven beteugeld worden. Hij zag de veelvoud aan overheidsbemoeienis als een strop voor de Argentijnse economie. Zo zei hij: “de welvaart van een land is het werk van de natie, niet van de overheid”.
Met de invoering van de Grondwet van 1853 en de liberale koers die vanaf dat moment werd gevaren begon de economie hard te groeien. Maar het was pas vanaf ongeveer 1880, toen Argentinië na een lange reeks burgeroorlogen ook politiek gezien in een rustiger vaarwater terecht kwam, dat de economie echt explosief begon te groeien. Als liberaal bakermat van Latijns-Amerika lukte het land zijn vee- en graanteelt te optimaliseren en massaal te exporteren en wist Argentinië veel Britse en Franse investeringen aan te trekken. Net zoals de VS, kreeg Argentinië al gauw de reputatie als een land of opportunity. Met een gemiddelde economische groei van acht procent per jaar trok het land enorme migratiestromen aan, met name vanuit Italië en Spanje.
Opvallend is dat Alberdi ondanks zijn grote invloed op de Argentijnse geschiedenis eigenlijk nooit definitief is teruggekeerd naar het land. Hij woonde voornamelijk in het buitenland om daar de Argentijnse belangen te behartigen. Zo ontmoette hij onder anderen de Amerikaanse president Franklin Pierce, de Britse koningin Victoria en de Franse keizer Napoleon III. Alberdi heeft alleen de beginfase van het economische wonder van Argentinië mee mogen maken. Hij overleed in 1884 in Parijs. Zijn nalatenschap is een reeks publicaties die tot op de dag van vandaag als relevant wordt gezien in Argentinië en waar door liberale Argentijnse politici en academici nog regelmatig naar wordt verwezen.
Helaas voor Argentinië kwam het economische succesverhaal rond 1930 ten einde. De wereldwijde Grote Depressie raakte – net als in veel andere landen – de economie hard, en het land viel ten prooi aan een reeks militaire coups. Door het stilvallen van de internationale handel werd de liberale koers vervangen door wederom een beleid van importsubstitutie en staatsinterventie. In de daarop volgende decennia werden veel van Alberdi’s ideeën tenietgedaan door middel van grondwetamendementen. Politiek en economisch gezien kwam het land in een wervelstorm van instabiliteit terecht waar het eigenlijk nooit meer is uitgekomen.
Bovendien kwam met de opkomst van Juan Péron het land onder de vloek van het populisme te staan. Dit, in combinatie met diep ingebedde corruptie ondermijnt tot op de dag van vandaag elke poging van het land om de gloriedagen van weleer te herbeleven. Dat is jammer voor de Argentijnen, want dankzij Alberdi weten we de enorme potentie die dit land in zich heeft.
‘El pensamiento de Juan Bautista Alberdi’, El Historiador
‘The foreign policy of Cambiemos and the ideas of Alberdi’, Libertad y Progreso, 26 januari 2018
Chafuen, A., ‘An inspiration against socialism: Juan Bautista Alberdi and freedom in Latin America’, Forbes, 11 februari 2019
Manik, I.A., ‘Argentina, once the richest country in the world’, Medium, 21 januari 2018
Pavon, V., ‘Alberdi y sus ideas de actualidad’, EL CATO, 27 augustus 2015
Ravier, A., ‘La necesidad de volver a las bases de Alberdi’, Libertad y Progreso, 11 oktober 2019
