Wat doen sociale media met onze onderlinge verdraagzaamheid, vraagt wetenschappelijk medewerker van de TeldersStichting Wilbert Jan Derksen zich af in deze column uit het liberaal journaal over tolerantie.
Verdraagzaamheid gaat over samenleven. Het definieert de absolute ondergrens van het gedrag dat wij als maatschappelijk toelaatbaar zien binnen dit samenleven. Met de komst van social media leven we nu ook online samen. Maar in welk opzicht verschilt het online en offline samenleven precies en wat betekent dit voor onze onderlinge verdraagzaamheid?
De titel van dit stuk verwijst naar een viral-gegaan interview-videofragment waar een vrouw haar overtuiging dat asielzoekers praktisch bij aankomst en met voorrang op de autochtone Nederlander een baan aangeboden krijgen, onderbouwde met: ‘Dat heb gestaan op Facebook’. Net zoals deze mevrouw zijn er genoeg andere mensen die hun opinie vooral baseren op wat ze zien op social media. Het is voor veel mensen dan ook hun primaire nieuwsbron geworden.
Social media heeft het maken en verspreiden van content extreem makkelijk gemaakt. Door een overvloed aan aanbod is het nieuws sensationalistischer geworden en wordt er vaak gebruik gemaakt van clickbait om zo lezers te lokken en reclame-inkomsten te genereren. De ongecontroleerde aard van social media maakt het daarnaast ook zeer gemakkelijk om fake newste verspreiden. Vaak door ‘internet trollen’ die erop uit zijn om mensen te provoceren, maar soms ook door buitenlandse regeringen om zo de publieke opinie te beïnvloeden en de politiek te sturen.
Daarnaast wordt content op social media door middel van algoritmen gepersonaliseerd op basis van de voorkeuren van de gebruiker. Hierdoor ontstaat er een ‘echo-effect’ of ‘informatiebubbel’ waarbij mensen minder snel met ideeën en meningen geconfronteerd worden die zij af zouden keuren. Vooral voor mensen die social media als voornaamste nieuwsbron gebruiken betekent dit dus dat zij zeer eenzijdige berichtgeving ontvangen, om nog maar te zwijgen over de betrouwbaarheid van veel van deze bronnen. Samenzweringstheorieën vieren vandaag de dag dan ook hoogtij mede dankzij deze selectieve vorm van informatievoorziening.
Ook het publieke debat wordt tegenwoordig veelal online gevoerd, waarbij opvalt dat de emotie het vaak wint van de ratio. ‘De wet van Godwin’ stelt dat hoe langer een discussie op het internet duurt, hoe groter de waarschijnlijkheid wordt dat een vergelijking met Hitler en de Holocaust getrokken wordt. Dit geeft aan hoe snel een online discussie kan ontsporen en dan vaak resulteert in zware overdrijvingen en ordinaire scheldpartijen. De anonimiteit van een grote groep – of een nepaccount – geeft mensen tevens het gevoel te kunnen doen en laten wat ze willen. Cyberpesten is hier een goed voorbeeld van, maar ook serieuze doodsbedreigingen zien we regelmatig online.
En eenzelfde soort groepsproces zien we terug bij zogenaamde internet heksenjachten, waar de internetgemeenschap op social media het recht in eigen handen neemt en individuen aan de hand van compromitterende berichten, foto’s of video’s aan de digitale schandpaal genageld worden, zonder dat de desbetreffende persoon überhaupt de kans krijgt zichzelf te verdedigen. Talloze carrières, relaties en levens zijn al op deze manier door boze online menigtes verwoest. Vooral mensen met een belangrijke en publieke functie zijn hier vaak het haasje. Een digitaal voetspoor die jaren teruggaat bevat al snel belastende informatie.
Tegelijkertijd moet men wel beseffen dat social media slechts een platform is, in de zin dat het niet inherent goed of slecht voor onze onderlinge verdraagzaamheid is. Social media is wat mensen er zelf van maken en wij kunnen niet de verantwoordelijkheid voor het verschijnen van maatschappelijk onwenselijk gedrag online bij bedrijven als Facebook en Twitter leggen (tenzij het gaat om oproepen tot geweld, criminele activiteiten, etc.). Dat kan namelijk alleen maar resulteren in censuur.
Hoewel social media mensen ook op een positieve manier met elkaar in verbinding kan brengen kan gezegd worden dat het vooral het collectieve onderbuikgevoel binnen de samenleving versterkt heeft, iets wat niet ten goede is gekomen van de wederzijdse verdraagzaamheid. Inzicht in deze onderliggende dynamieken bij het gebruik van social media kan verantwoordelijk gebruik stimuleren, iets wat hopelijk bij de komende generaties steeds beter zal gaan, maar waar wij ons bovenal serieus voor in moeten gaan zetten door middel van bewustwording en voorlichting.
Verdraagzaamheid gaat over samenleven. Het definieert de absolute ondergrens van het gedrag dat wij als maatschappelijk toelaatbaar zien binnen dit samenleven. Met de komst van social media leven we nu ook online samen. Maar in welk opzicht verschilt het online en offline samenleven precies en wat betekent dit voor onze onderlinge verdraagzaamheid?
De titel van dit stuk verwijst naar een viral-gegaan interview-videofragment waar een vrouw haar overtuiging dat asielzoekers praktisch bij aankomst en met voorrang op de autochtone Nederlander een baan aangeboden krijgen, onderbouwde met: ‘Dat heb gestaan op Facebook’. Net zoals deze mevrouw zijn er genoeg andere mensen die hun opinie vooral baseren op wat ze zien op social media. Het is voor veel mensen dan ook hun primaire nieuwsbron geworden.
Social media heeft het maken en verspreiden van content extreem makkelijk gemaakt. Door een overvloed aan aanbod is het nieuws sensationalistischer geworden en wordt er vaak gebruik gemaakt van clickbait om zo lezers te lokken en reclame-inkomsten te genereren. De ongecontroleerde aard van social media maakt het daarnaast ook zeer gemakkelijk om fake newste verspreiden. Vaak door ‘internet trollen’ die erop uit zijn om mensen te provoceren, maar soms ook door buitenlandse regeringen om zo de publieke opinie te beïnvloeden en de politiek te sturen.
Daarnaast wordt content op social media door middel van algoritmen gepersonaliseerd op basis van de voorkeuren van de gebruiker. Hierdoor ontstaat er een ‘echo-effect’ of ‘informatiebubbel’ waarbij mensen minder snel met ideeën en meningen geconfronteerd worden die zij af zouden keuren. Vooral voor mensen die social media als voornaamste nieuwsbron gebruiken betekent dit dus dat zij zeer eenzijdige berichtgeving ontvangen, om nog maar te zwijgen over de betrouwbaarheid van veel van deze bronnen. Samenzweringstheorieën vieren vandaag de dag dan ook hoogtij mede dankzij deze selectieve vorm van informatievoorziening.
Ook het publieke debat wordt tegenwoordig veelal online gevoerd, waarbij opvalt dat de emotie het vaak wint van de ratio. ‘De wet van Godwin’ stelt dat hoe langer een discussie op het internet duurt, hoe groter de waarschijnlijkheid wordt dat een vergelijking met Hitler en de Holocaust getrokken wordt. Dit geeft aan hoe snel een online discussie kan ontsporen en dan vaak resulteert in zware overdrijvingen en ordinaire scheldpartijen. De anonimiteit van een grote groep – of een nepaccount – geeft mensen tevens het gevoel te kunnen doen en laten wat ze willen. Cyberpesten is hier een goed voorbeeld van, maar ook serieuze doodsbedreigingen zien we regelmatig online.
En eenzelfde soort groepsproces zien we terug bij zogenaamde internet heksenjachten, waar de internetgemeenschap op social media het recht in eigen handen neemt en individuen aan de hand van compromitterende berichten, foto’s of video’s aan de digitale schandpaal genageld worden, zonder dat de desbetreffende persoon überhaupt de kans krijgt zichzelf te verdedigen. Talloze carrières, relaties en levens zijn al op deze manier door boze online menigtes verwoest. Vooral mensen met een belangrijke en publieke functie zijn hier vaak het haasje. Een digitaal voetspoor die jaren teruggaat bevat al snel belastende informatie.
Tegelijkertijd moet men wel beseffen dat social media slechts een platform is, in de zin dat het niet inherent goed of slecht voor onze onderlinge verdraagzaamheid is. Social media is wat mensen er zelf van maken en wij kunnen niet de verantwoordelijkheid voor het verschijnen van maatschappelijk onwenselijk gedrag online bij bedrijven als Facebook en Twitter leggen (tenzij het gaat om oproepen tot geweld, criminele activiteiten, etc.). Dat kan namelijk alleen maar resulteren in censuur.
Hoewel social media mensen ook op een positieve manier met elkaar in verbinding kan brengen kan gezegd worden dat het vooral het collectieve onderbuikgevoel binnen de samenleving versterkt heeft, iets wat niet ten goede is gekomen van de wederzijdse verdraagzaamheid. Inzicht in deze onderliggende dynamieken bij het gebruik van social media kan verantwoordelijk gebruik stimuleren, iets wat hopelijk bij de komende generaties steeds beter zal gaan, maar waar wij ons bovenal serieus voor in moeten gaan zetten door middel van bewustwording en voorlichting.
