‘Wat de overheid niet zou moeten doen!’
In de tweede deelsessie tijdens de Algemene Ledenvergadering van de VVD op zaterdag 30 november 2024 stonden de drie sprekers Martin van Hees (hoogleraar morele en politieke filosofie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en lid van het curatorium van de TeldersStichting), Patrick van Schie (historicus en wetenschappelijk directeur van de TeldersStichting) en Fleur de Beaufort (historicus en wetenschappelijk medewerker bij de TeldersStichting) stil bij verschillende deelterreinen waar de overheid vandaag de dag een (forse) stap terug zou kunnen doen omwille van de individuele vrijheid. Gerelateerd aan enkele liberale denkers uit verleden en heden daagden de sprekers de aanwezigen in de zaal uit om aan de hand van stellingen te discussiëren over de vraag waar ruimte zou zijn voor minder overheid. De sessie werd geleid door Alies ter Kuile (tech-ondernemer en lid van het curatorium van de TeldersStichting).
In de eerste bijdrage ging Patrick van Schie in op de vraag hoe in de rechtsstaat, een door liberalen in het verleden uitgevonden concept, de vrije sfeer van burgers zo optimaal mogelijk gegarandeerd moet worden. Die vrije sfeer van burgers betreft de ruimte waar een overheid nooit mag binnendringen anders wordt ze onwettig. Van Schie waarschuwde dat de overheid nadrukkelijk niet in het leven was geroepen om de burgers ‘gelukkig’ te maken. Paternalisme is in strijd met het liberale gedachtengoed.
Fleur de Beaufort betoogde dat overheidsingrijpen – hoe goed bedoeld vaak ook – de individuele ontplooiing meer dan eens in de weg zit. Ontplooiing is een individu-eigen proces en veel meer dan de juiste randvoorwaarden creëren zou een overheid niet moeten doen. Ook de huidige verzorgingsstaat zou kleiner kunnen met eenvoudiger regels, waarbij ingrijpen waar mogelijk vooral tijdelijk is en voldoende ruimte houdt van eigen verantwoordelijkheid. Meer dan eens raken mensen verstrikt in het systeem en slagen er daardoor niet meer in weer op eigen benen te gaan staan.
Tijdens de afsluitende bijdrage ging Martin van Hees in op het veelgehoorde liberale streven naar ‘kansengelijkheid’. Van Hees beargumenteerde dat een dergelijk streven in feite alleen kans van slagen heeft als de overheid bereid is tot permanent en grootschalig ingrijpen. Het behoeft weinig betoog dat dit potentieel op gespannen voet staat met liberale kernwaarden als vrijheid en verantwoordelijkheid. Tegenover ‘kansengelijkheid’ plaatste Van Hees ‘voldoende kansen’ gecreëerd door een ‘compacte overheid’.
In de levendige discussie achteraf werden door de aanwezigen verschillende voorstellen gedaan waar de overheid concreet een stapje terug zou kunnen doen. Tegelijkertijd werd ook de kanttekening gemaakt dat we de overheid voor een aantal zaken nodig hebben en dat ook het individu soms tegen zichzelf in bescherming genomen moet worden om groter leed te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan de verplichte pensioenvoorziening; zodra dit volledig vrij wordt gelaten zullen velen een karige oude dag tegemoet zien.
Voor wie verder wil lezen gaan hierbij enkele leestips rondom de drie verschillende bijdragen.
Bijdrage Patrick van Schie
Riek Bruins Slot, ‘Grondlegger van de continentale parlementaire democratie. Benjamin Constant (1767-1830)’, in Patrick van Schie red., Liberale leiders in Europa. Portretten van prominente politici in de negentiende en vroege twintigste eeuw (Amsterdam, 2008) pp. 267- 294);
Martin van Hees (vz), Mark van de Velde (scribent), e.a., Gelukspolitiek. Liberalisme en de waarde van vrijheid (geschrift 123 van de TeldersStichting; Den Haag, 2014);
Liberaal Journaal ‘De rechtsstaat’ (december 2023);
Patrick van Schie, Grondslagen en grondrechten. Een liberale blik (Antwerpen en ’s-Hertogenbosch, 2024);
Bijdrage Fleur de Beaufort
Alexis de Tocqueville, Over het pauperisme (2007 [1835]);
Wilhelm von Humboldt, Limits of state action (Indianapolis, 1993 [1852]);
Albert Jan Kruiter, Mild despotism. Democratie en verzorgingsstaat door de ogen van Alexis de Tocqueville (Amsterdam, 2010);
Liberaal Journaal, 'Solidariteit' (2016);
Liberaal Journaal, 'Tussen zelfredzaam en zorgzaam. Liberale sociale verworvenheden' (2019).
Bijdrage Martin van Hees
Harry G. Frankfurt, Inequality (New York, 2015);
Milton Friedman, Free to Choose (1980);
Phillipe van Parijs, Real Freedom for All. What (if anything) can justify Capitalism? (Oxford, 1997);
Matt Zwolinski and Miranda Perry Fleischer, Universal Basic Income. What everyone needs to know (Oxford, 2023);’
Amartya Sen, The Idea of Justice (London, 2009);
John Rawls, A Theory of Justice (1971);
Robert Nozick, Anarchy, State, and Utopia (1975);
Ronald Dworkin, Sovereign Virtue. The Theory and Practice of Equality (2002).
In de tweede deelsessie tijdens de Algemene Ledenvergadering van de VVD op zaterdag 30 november 2024 stonden de drie sprekers Martin van Hees (hoogleraar morele en politieke filosofie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en lid van het curatorium van de TeldersStichting), Patrick van Schie (historicus en wetenschappelijk directeur van de TeldersStichting) en Fleur de Beaufort (historicus en wetenschappelijk medewerker bij de TeldersStichting) stil bij verschillende deelterreinen waar de overheid vandaag de dag een (forse) stap terug zou kunnen doen omwille van de individuele vrijheid. Gerelateerd aan enkele liberale denkers uit verleden en heden daagden de sprekers de aanwezigen in de zaal uit om aan de hand van stellingen te discussiëren over de vraag waar ruimte zou zijn voor minder overheid. De sessie werd geleid door Alies ter Kuile (tech-ondernemer en lid van het curatorium van de TeldersStichting).
In de eerste bijdrage ging Patrick van Schie in op de vraag hoe in de rechtsstaat, een door liberalen in het verleden uitgevonden concept, de vrije sfeer van burgers zo optimaal mogelijk gegarandeerd moet worden. Die vrije sfeer van burgers betreft de ruimte waar een overheid nooit mag binnendringen anders wordt ze onwettig. Van Schie waarschuwde dat de overheid nadrukkelijk niet in het leven was geroepen om de burgers ‘gelukkig’ te maken. Paternalisme is in strijd met het liberale gedachtengoed.
Fleur de Beaufort betoogde dat overheidsingrijpen – hoe goed bedoeld vaak ook – de individuele ontplooiing meer dan eens in de weg zit. Ontplooiing is een individu-eigen proces en veel meer dan de juiste randvoorwaarden creëren zou een overheid niet moeten doen. Ook de huidige verzorgingsstaat zou kleiner kunnen met eenvoudiger regels, waarbij ingrijpen waar mogelijk vooral tijdelijk is en voldoende ruimte houdt van eigen verantwoordelijkheid. Meer dan eens raken mensen verstrikt in het systeem en slagen er daardoor niet meer in weer op eigen benen te gaan staan.
Tijdens de afsluitende bijdrage ging Martin van Hees in op het veelgehoorde liberale streven naar ‘kansengelijkheid’. Van Hees beargumenteerde dat een dergelijk streven in feite alleen kans van slagen heeft als de overheid bereid is tot permanent en grootschalig ingrijpen. Het behoeft weinig betoog dat dit potentieel op gespannen voet staat met liberale kernwaarden als vrijheid en verantwoordelijkheid. Tegenover ‘kansengelijkheid’ plaatste Van Hees ‘voldoende kansen’ gecreëerd door een ‘compacte overheid’.
In de levendige discussie achteraf werden door de aanwezigen verschillende voorstellen gedaan waar de overheid concreet een stapje terug zou kunnen doen. Tegelijkertijd werd ook de kanttekening gemaakt dat we de overheid voor een aantal zaken nodig hebben en dat ook het individu soms tegen zichzelf in bescherming genomen moet worden om groter leed te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan de verplichte pensioenvoorziening; zodra dit volledig vrij wordt gelaten zullen velen een karige oude dag tegemoet zien.
Voor wie verder wil lezen gaan hierbij enkele leestips rondom de drie verschillende bijdragen.
Bijdrage Patrick van Schie
Riek Bruins Slot, ‘Grondlegger van de continentale parlementaire democratie. Benjamin Constant (1767-1830)’, in Patrick van Schie red., Liberale leiders in Europa. Portretten van prominente politici in de negentiende en vroege twintigste eeuw (Amsterdam, 2008) pp. 267- 294);
Martin van Hees (vz), Mark van de Velde (scribent), e.a., Gelukspolitiek. Liberalisme en de waarde van vrijheid (geschrift 123 van de TeldersStichting; Den Haag, 2014);
Liberaal Journaal ‘De rechtsstaat’ (december 2023);
Patrick van Schie, Grondslagen en grondrechten. Een liberale blik (Antwerpen en ’s-Hertogenbosch, 2024);
Bijdrage Fleur de Beaufort
Alexis de Tocqueville, Over het pauperisme (2007 [1835]);
Wilhelm von Humboldt, Limits of state action (Indianapolis, 1993 [1852]);
Albert Jan Kruiter, Mild despotism. Democratie en verzorgingsstaat door de ogen van Alexis de Tocqueville (Amsterdam, 2010);
Liberaal Journaal, 'Solidariteit' (2016);
Liberaal Journaal, 'Tussen zelfredzaam en zorgzaam. Liberale sociale verworvenheden' (2019).
Bijdrage Martin van Hees
Harry G. Frankfurt, Inequality (New York, 2015);
Milton Friedman, Free to Choose (1980);
Phillipe van Parijs, Real Freedom for All. What (if anything) can justify Capitalism? (Oxford, 1997);
Matt Zwolinski and Miranda Perry Fleischer, Universal Basic Income. What everyone needs to know (Oxford, 2023);’
Amartya Sen, The Idea of Justice (London, 2009);
John Rawls, A Theory of Justice (1971);
Robert Nozick, Anarchy, State, and Utopia (1975);
Ronald Dworkin, Sovereign Virtue. The Theory and Practice of Equality (2002).
